Mijn dochter tobt al een tijd met een knieblessure. Ik hoop op een oplossing door de fysiotherapeute. Na weken van rust houden en oefeningen doen, zijn mijn dochter en ik allebei gefrustreerd en moedeloos. Positieve resultaten blijven uit, ze doet haar oefeningen met tegenzin en nog steeds mag ze niet springen bij volleybal. Ik heb de neiging om nog harder aan haar te gaan trekken dat ze haar oefeningen doet. Als ik de situatie voorleg aan de fysiotherapeute oppert zij het idee om te stoppen met alles. Alles te laten gaan, de oefeningen overboord te gooien, mijn dochter voluit te laten sporten en maar te kijken waar het schip strandt.
‘Ik wil niet kiezen’, is de reactie van mijn dochter als ik haar de keuze voorleg. Het is alsof de straling doorbreekt bij mij. Het midden, dat is het! Niet kiezen, maar in het midden blijven. Ik laat los dat het opgelost zal worden en besluit niets overboord te gooien. Ik ontspan en mijn zorgelijkheid verdwijnt op slag. Ik zeg: ‘We kiezen niet. Kijk maar of je kan springen vanavond’. Het is alsof mijn dochter met een touwtje aan mij vast zit. De zon breekt door. Vrolijkheid maakt zich van haar meester. Ik fiets naar de Etos en koop een rol sport-tape voor haar waarvan zij een blauw kunstwerk op haar knie maakt voor ze vertrekt naar volleybal. Ik kijk haar na terwijl ze wegrijdt op de fiets.
Het midden, dat is het! Zoals Boeddha het middenpad1 ontwikkelde nadat hij zijn luxe, comfortabele leven in het paleis achter zich had gelaten en ontdekte dat zich uithongeren als asceet in het bos, ook niet de juiste weg was. Het midden tussen extremen, als ik daar blijf dan komt alles goed. Of het nu gaat om hoeveelheid schermtijd van de kinderen, wel of niet onder de douche, het beoefenen van hun instrumenten, het midden is de oplossing. Het midden bevindt zich ergens tussen ascetisch, streng, hard werken en alles overboord gooien en stoppen met wat ongemakkelijk is.
Toevallig lees ik die week over Aristoteles die ook schreef over het midden.2 Volgens Aristoteles is de juiste keuze altijd een keuze voor het midden. Echter, het midden is geen punt tussen twee extremen. Het gaat om het ontwikkelen van de juiste houding. Het oefenen van deze houding is zoals een boogschutter haar pijlen slijpt en het schieten oefent, om zo het midden te raken. ‘Als we vinden dat het moeilijk is om het midden te bepalen, maken we daarmee duidelijk dat we nog niet de houding hebben vanwaaruit steeds als vanzelf het midden wordt getroffen’.3 In het midden ben je dus niet op zoek naar wat te doen. Je weet te handelen. Je doet en treft het midden, zoals een geoefende boogschutter. Laat dat nu precies zijn waar ik vrijwel nooit uithang. Twijfelen en ploeteren lijken mijn handelsmerk. Een paar weken later tref ik mezelf aan diep in een oude groef. Mijn hoofd draait overuren en ik krijg het niet gestopt. Ik ben gespannen, mijn stress-systeem staat aan en ik slaap enorm slecht. Alles behalve dit kan het midden zijn, toch?
Hans Knibbe noemt de middenpositie ook de contact- of hartpositie.3 Het is de positie waar je gevoelvol in contact bent met alles wat er is. Je grijpt niet vast wat je waarneemt en weert het ook niet af. Je probeert geen probleem op te lossen en negeert ook niet wat er aan de hand is. De middenpositie is niet het midden tussen deze twee posities, maar is een totaal ander perspectief.
Gevoelvol zijn bij wat er is. Dicht bij mij en ongesteund. Ongesteund door hoe het zou moeten zijn of hoe het eerder was. Het is volkomen los rustend in het midden. Een midden dat tegelijkertijd geen midden is en nergens een midden van is. Het is openheid zelf. De middenpositie is steeds weer kiezen voor openheid, daar waar het hart spreekt.
Met de fysio zijn we inmiddels gestopt. Over haar knie wil mijn dochter het niet meer hebben. Andere thema’s dienen zich aan, orthodontisten, logopedisten, en zo stuntel ik verder. Terwijl ik mijzelf telkens weer ergens in vastbijt, herinner ik mij dat ik in het midden ben als openheid in openheid. Dat ik schiet als een boogschutter vanuit mijn hart in de volle openheid van het bestaan.
1 Een leefstijl die de extremen van genotzucht en ascese vermijdt. Het middenpad is het achtvoudige pad dat Boeddha ontwikkelde dat uit acht factoren bestaat die gaan over wijsheid, moraliteit en meditatie. Uit: Charles S. Prebish and Damien Keown, Introducing Buddhism, 2010, 51-52.
2 Paul van Tongeren, Deugdelijk leven, Een inleiding in de deugdethiek, 2003.
3 Paul van Tongeren, Deugdelijk leven, Een inleiding in de deugdethiek, 2003, p. 63.
3 Hans Knibbe, Handboek Zijnsoriëntatie (Stichting Zijnsoriëntatie, 2010), 317-319.
Deze column verscheen in ZIJN 64 | 2022
